http://www.bildarchivaustria.at/Pages/I ... ID=7257600
Notatka kończyła się informacją, iż trumna została odprowadzona na dworzec Kolei Północnej i przewieziona do Wieliczki.
Generała pochowano w grobowcu położonym w lesie w Hucisku, w całkiem niedawno spustoszonych przez wojska rosyjskie dobrach jego zięcia, barona Edwarda Lipowskiego, męża jedynej córki, Izabeli von Geldern-Egmond zu Arçen.
https://images89.fotosik.pl/217/ef1eada0418da848med.jpg
https://images92.fotosik.pl/218/192e0161e98587bamed.jpg
Sądzę, że warto wspomnieć o tej postaci. W końcu niewielu tak wysokiej rangi wojskowych pogrzebanych jest w naszych okolicach. A żaden w miejscu tak nietypowym. W dodatku był fortyfikatorem związanym z galicyjskimi twierdzami, w Krakowie spędził też sporą część swego zawodowego życia.
O ile sam grobowiec rodziny Lipowskich w Hucisku został wielokrotnie opisany jako nieco tajemnicza atrakcja turystyczna (znalazłem nawet dość zabawny w swej formie i treści filmik, którego autor zaledwie przejeżdża obiektywem po tablicy nagrobnej, zauważając jedynie, że napis w języku niemieckim, więc niewart komentarza - https://www.youtube.com/watch?v=oGtMzfj8nHY ), to osobie generała nie poświęcono specjalnej uwagi. Ja w każdym razie nie natknąłem się na szerszy opis.
Urodził się w 1837 roku w bawarskim zamku Wildthurn, mniej więcej w środku trójkąta Ratyzbona-Pasawa-Landshut, jako jedno z 13 dzieci Karla Theodora von Geldern-Egmond (1806-1888) i Marie z domu von Oppen (1816 -1888).
http://www.schloss-wildthurn.com/
W kilku wzmiankach prasowych pojawia się informacja, iż od najmłodszych lat wychowywał się w Austrii, co budzi wątpliwości, gdyż jego młodsze rodzeństwo – trzech braci i sześć sióstr – urodziło się w latach 1838-1853 również w Bawarii.
- Maria von Geldern-Egmond urodziła 8 córek i 5 synów w ciągu dwudziestu lat (bez ciąż bliźniaczych) - pierwsze dziecko w wieku lat 17, ostatnie – w wieku 37.
Oprócz Gustava jeszcze dwóch spośród 5 braci osiągnęło wysokie stopnie oficerskie.
Najstarszy z rodzeństwa, Carl Theodor (Bachem bei Frechem, 1833 - Morzg bei Salzburg, 1920) od 1851 roku służył w 7. pułku dragonów, potem w 10. pułku huzarów, uzyskując stopień podpułkownika (1.11.1884) i w tej randze krótko dowodził 13. pułkiem huzarów „Jazygier und Kumanier”. Był odznaczony m.in. Krzyżem Zasługi Wojskowej z dekoracją wojenną. Po przejściu w stan spoczynku awansowano go na stopień tytularnego pułkownika.
Theobald von Geldern-Egmond (Thurnstein, 1838- Monachium, 1910) od 1855 roku, podobnie jak starszy brat, w 7. pułku dragonów, potem w 6. i 1. pułku ułanów (Oblt.), a następnie w austriackim Korpusie Ochotniczym w Meksyku dowodzonym przez Franza von Thun und Hohenstein, gdzie awansowany został na stopień rotmistrza.- https://images89.fotosik.pl/217/6eefb0beadb09c2emed.jpg
Habsburski ślad - dwugłowe orły na barokowej fasadzie kościoła św. Dominika w San Cristóbal de las Casas w stanie Chiapas.
Bertha von Geldern-Egmond (Zangberg,1843- Hof Gastein, 1916) była długoletnią przełożoną w Offizierstöchter-Erziehungs-Institut, czyli instytucie wychowawczym dla córek oficerów, w podwiedeńskim Hernals (od 1892 dzielnica Wiednia).
https://de.wikipedia.org/wiki/K.u.k._Of ... ut_Hernals
Najmłodsza z rodzeństwa - Friederike von Geldern-Egmond (Zangberg, 1853- Bazylea, 1924) była lekarzem ginekologiem w Monachium. - https://images89.fotosik.pl/217/6eefb0beadb09c2emed.jpg
Ślub wzięli w Weronie 1 maja roku 1864, gdy Oblt. Gustav von Egmond-Geldern był już przydzielony do Dyrekcji Inżynierii w Krakowie (1863).
W Krakowie służył do 1869 roku, uzyskując awans na stopień kapitana 2. klasy. W twierdzy przebywał także podczas wojny 1866 roku.
W związku z powołaniem w 1869 roku organu pomocniczego Ministerstwa Wojny ds. technicznego rozwoju armii - Techniczno-Administracyjnego Komitetu Wojskowego (k.k. technisches und administratives Militärkomitee), przeszedł w tymże roku do jego Sekcji II (inżynierii), a wkrótce awansowano go na kapitana I klasy. Otrzymał wówczas oficjalną misję studiów nad fortyfikacjami Paryża i Belfort, znajdujących się wówczas pod okupacją niemiecką. Jak podkreślono, mimo trudnych warunków i wrogiego nastawienia ludności, uzyskał obszerne materiały, a oprócz publikacji miał też okazję przedstawić wyniki cesarzowi.
Od początku roku szkolnego 1872/73 był suplentem w swojej dawnej akademii, która działała już wówczas pod nazwą Techniczna Akademia Wojskowa (k.u.k. Technische Militärakademie) i od 1869 roku mieściła się w Stiftskaserne w Wiedniu. Równocześnie prowadził też zajęcia na kursach oficerów sztabowych armii wspólnej i Landwehry, wykładając problematykę budowy fortyfikacji i roli twierdz podczas wojny.
Szczególnie interesował go rozwój fortów pancernych i w związku z tym w 1875 roku odbył oficjalną podróż do Niemiec, Francji i Belgii.
Pracę dydaktyczną zwieńczył w 1876 roku Order Żelaznej Korony 3. klasy i listopadowy awans (poza kolejnością) na stopień majora. Od tego czasu w szematyzmach jego nazwisko zapisywane jest „von Geldern-Egmond zu Arçen”. W kolejnym roku uzyskuje też tytuł cesarskiego szambelana.
Nadal pełnił służbę w Komitecie, zajmując się m.in. projektami fortyfikacji Twierdzy Przemyśl.
Wydał też dzieło Konstruktionen der Kriegsbaukunst ze 179 wielkimi tablicami poglądowymi, które sam, z niewielkimi wyjątkami, opracował. Ponownie odbył podróż studyjną (obiekty pancerne), analizując produkcję w czołowych europejskich zakładach - Hermann Gruson w Magdeburgu, Friedrich Krupp w Essen, Adolph i Eugene Schneider w Le Creusot. Uczestniczył też w próbach strzelniczych firmy Krupp w Bredelar i Meppen (1878).
http://www.bergbauspuren-bredelar.de/in ... ssversuche
Rok 1880 to awans na podpułkownika i odznaczenie Krzyżem Zasługi Wojskowej. W tym też roku rozpoczął prace nad projektami detalicznymi fortu w Malborghetto (Valbruna) między Tarvisio i Pontebbą.
http://www.kuk-fortification.net/fort-hensel/
W marcu następnego roku powierzono mu kierowanie budową tej alpejskiej fortyfikacji, przy czym od roku 1882 był też jednocześnie szefem Dyrekcji Inżynierii w Klagenfurcie i zajmował się rozbudową kolejnego górskiego fortu (Gebirgssperre Flitscher Klause) we Flitsch (Bovec).
http://www.weltkriege.at/Festungen/Sued ... litsch.htm
W tym też czasie redagował wraz z innymi oficerami Über den Genie- und Pionierdienst im Kriege.
W czerwcu 1883 roku został przeniesiony do Krakowa na stanowisko szefa Dyrekcji Inżynierii i Budowy Fortyfikacji (Genie und Befestigungsbau), a po dwóch latach otrzymał stopień pułkownika (maj 1885).
W 1887 roku zostaje przeniesiony do Geniestab (sztab inżynierii), gdzie był oficerem do specjalnych poruczeń. Kierował nowo powołanym Wydziałem ds. Transakcji (Abteilung für Transaktionsgelegenheiten), zajmując się m.in. opracowaniem planu budowy spełniających wymogi higieny i wygody nowych koszar w Wiedniu. Negocjował też zamiany budynków i doradzał przy budowie nowych obiektów. Rok później, za wcześniejsze zasługi przy rozbudowie fortyfikacji Malborghetto i Krakowa, otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Leopolda.
Po ukończeniu projektów nowych Koszar Wiedeńskich pod koniec 1889 mianowany był szefem inżynierii w I korpusie w Krakowie, zastępując na tym stanowisku FML. Juliana Roszkowskiego, który objął komendę Twierdzy Przemyśl.
30 października 1890 został generałem (od 1.11.1890) i tego samego dnia w Krakowie w arcybiskupiej kaplicy domowej (na nowo urządzonej przed kilku laty przez Tomasza Prylińskiego) jego córka Izabela zawarła związek małżeński z Edwardem Lipowskim.
Ślubu udzielił i kazanie wygłosił kardynał Albin Dunajewski, a obecni byli m.in. (wymieniam w kolejności podanej w jednej z gazet) Paweł Popiel, prezydent Wyższego Sądu Krajowego Ignacy Zborowski, dowódca korpusu (i przyszły minister wojny) FML. Edmund von Krieghammer, FML. Paul Kirschner von Nordfort oraz żona ministra Skarbu Austrii Juliana Dunajewskiego, Maria Dunajewska z córką Marią.
- Izabela Kazimiera Maria von Geldern-Egmond zu Arçen urodziła się w Krakowie 18.11.1867 roku, a więc podczas pierwszego kilkuletniego pobytu jej rodziców w Twierdzy Kraków.
W krótkim życiorysie zamieszczonym w opracowaniu pod redakcją Karoliny Ziębińskiej-Lewandowskiej Dokumentalistki: polskie fotografki XX w. (Warszawa, 2008) pisze Karolina Puchała-Rojek: „malarka amatorka oraz miłośniczka fotografii w dziewiętnastowiecznym rozumieniu, odnalazła w fotograficznym medium znakomity sposób rejestracji codzienności. (…) według tradycji rodzinnej, uczyła się w pracowni Jana Matejki oraz Juliusza Kossaka, który później uwiecznił na płótnie jej synów. (…) W Hucisku (…) powstały ciekawe zdjęcia ukazujące tradycyjne, wielkanocne święcenie pokarmów czy rejestrujące codzienne życie folwarku, jak przebudowa stajni czy konstruowanie lodowni (…) [Jej] autoportrety można odczytywać jako świadome wykorzystanie fotograficznego medium do konstruowania własnego wizerunku.”
Zmarła w Krakowie 10.11.1939 roku.
https://iarochinski.blogspot.com/2008/0 ... cas-4.html
(tradycja wielkanocnego święcenia pokarmów przed dworem w Hucisku przetrwała do czasów współczesnych – dwór, jako jeden z nielicznych, był w rękach rodziny również po II wojnie światowej)
Fotografką była też jej synowa, Maria Lipowska z d. Byszewska (Kraków, 1894 – Hucisko, 1988), żona Tadeusza Lipowskiego, która w okresie międzywojennym uwieczniła m.in. wiele dworów nie tylko z bliskiej okolicy.
Baron Edward Lipowski von Lipovitz pochodził ze starej rodziny szlacheckiej z Moraw, osiadłej w Galicji od ponad stu lat, tj. od czasu obsadzania urzędów państwowych w nowo zdobytej prowincji. Jego pradziadek, urodzony w 1763 roku w południowoczeskim Volfířovie Emanuel Lipowski von Lipowitz, w 1818 roku zamienił stanowisko starosty (Kreishauptmann) wkrótce zlikwidowanego cyrkułu w Myślenicach na właśnie utworzoną, kluczową w Wolnym Mieście Krakowie funkcję konsula i rezydenta cesarza Austrii przy Senacie Rządzącym Wolnego Miasta Krakowa, a więc był, wraz z pozostałymi rezydentami „mocarstw opiekuńczych”, osobą faktycznie decydującą o sprawach miasta. W tym czasie kupił dobra Hucisko i Winiary niedaleko Gdowa.
Edward Lipowski związany był zawodowo z Bankiem Austro-Węgierskim, a rodzina mieszkała w Hucisku (tu urodził się syn Tadeusz, 1891-1944), w Wiedniu, gdzie urodził się syn Witold Lameral (1893-1966) i w Krakowie (miejsce urodzenia syna Jerzego Adama, 1897-1965).
Z wniosku patentowego zarejestrowanego w Biurze Patentowym Stanów Zjednoczonych w 1900 roku wynika, że krakowski adres Izabeli Lipowskiej to ul. Karmelicka 42 (Gustav von Geldern-Egmond – Wiedeń, Hansenstrasse 3)
https://patentimages.storage.googleapis ... 662567.pdf
W 1896 podczas manewrów w Twierdzy Przemyśl, w przytomności cesarza, wypróbowano zalecone przez Komitet ulepszenia obiektów fortyfikacyjnych. FML. Geldern-Egmond zaproponował, by wraz z grupą oficerów-ochotników pozostał w kazamacie fortu na czas ostrego ostrzału, w celu sprawdzenia nie tylko odporności konstrukcji, ale i ludzi w niej zamkniętych. Cesarz na próbę łaskawie zezwolił. W ciągu sześciu godzin na fort spadło ponad 100 pocisków, a oficerowie, jak podawała prasa, wyszli z tej próby bez najmniejszego uszczerbku fizycznego i psychicznego.
O eksperymencie tym pisze Tomasz Idzikowski w fundamentalnej pracy Twierdza Przemyśl. Powstanie ◦ Rozwój ◦Technologie:
„14 września 1896 r. nadzorujący manewry cesarz Franciszek Józef osobiście wydał rozkaz ostrego ostrzału fortu X „Orzechowce”. Komisja mająca oceniać skutki trafień, za zgodą cesarza, podczas ostrzału znajdowała się w kazamacie komendanta we wnętrzu fortu. Dzięki temu zbadano również oddziaływanie psychologiczne ostrzału na ludzi. W pomieszczeniu znajdowali się generał dywizji Gustav Geldern-Egmond zu Arçen, pułkownik Nikolaus Ritter von Wuich, pułkownik Theodor Pietsch Edler von Sidonienburg, podpułkownik Carl Csongvay de Cseges, major Karl Strzechowski i 4 kapitanów. W wyniku ostrzału jeden z członków komisji dostał rozstroju nerwowego, który utrzymywał się przez dwa miesiące. W październiku trwały naprawy po ostrzale oraz rekonstrukcja szyi fortu, która została zamknięta do końca listopada.”
W grudniu 1898 roku za zasługi podczas służby w Komitecie Technicznym gen. Geldern-Egmond został odznaczony Orderem Żelaznej Korony II klasy.
22 kwietnia 1903 otrzymał nominację na stanowisko Generalnego Inspektora Inżynierii (Generalgenieinspektor), a jego miejsce w Komitecie zajął GM. Nikolaus von Wuich, który nie był inżynierem, lecz artylerzystą.
Kilka dni później Egmond-Geldern uzyskał awans na kolejny stopień generalski (Feldzeugmeister), a jesienią tytuł rzeczywistego tajnego radcy (pismo odręczne cesarza z 6.10.1903).
W 1904 roku stał się tytularnym właścicielem (Oberstinhaber) Korpsartillerieregiment Nr.2 (późniejszy Feldhaubitzregiment Nr. 2).
W kolejnym roku, w związku z wizytą w Wiedniu króla Rumunii Karola I, odznaczony został Krzyżem Wielkim Gwiazdy Rumunii.
Na pięćdziesięciolecie służby (1.09.1907) otrzymał rzadko wręczany oficerom nie będącym arcyksiążętami Krzyż Wielki Orderu Leopolda (w tym samym czasie 50. lecie świętowali też GdK. Eduard Paar i FZM. Eugen Fh. von Albori). Uroczystości odbyły się w Kasynie Wojskowym przy Strauchgasse w Wiedniu, po czym jubilat wydał w Grand Hotelu obiad na 60 osób.
W stan spoczynku przeszedł pod koniec 1907 roku (Verordnungsblatt z 18.12.1907), przy czym faktycznie odejście z czynnej służby nastąpiło po 8 tygodniowym urlopie, po którym na audiencji przyjął go cesarz. Zanim opuścił swoje stanowisko, przygotował projekt reorganizacji Sztabu Inżynierii, zaakceptowany w 1908 roku. Jako spensjonowany generał mieszkał na stałe w Wiedniu.
Ostatnią wyznaczoną mu funkcją, której chyba nie zdążył już objąć, było uczestnictwo w komitecie honorowym wiedeńskiej Wystawy Wojennej w 1916, co ogłoszono w listopadzie roku poprzedniego.
FZM. Gustav von Geldern-Egmond zmarł w Wiedniu 1 października 1915 roku. Następnego dnia w kaplicy Szpitala Garnizonowego nr 1 odbyły się uroczystości pożegnalne.
Obecny był arcyks. Leopold Salwator jako przedstawiciel cesarza, który kondolencje dla wdowy przekazał za pośrednictwem adiutanta generalnego cesarza hrabiego Eduarda Paara.
Inni żałobnicy to m.in. minister Obrony Krajowej GdI. Friedrich von Georgi, cesarski adiutant generalny GdI. Artur von Bolfras, GdK. Rudolf von Brudermann, GdI. Alfred von Ziegler, FZM. Franz Bockenheimer von Bockenheim, FZM. Franz von Wikullil, FML. Georg von Balas, FML. Josef Tomše von Savskidol, GM. Albert von Margutti, GM. Georg Alexich, Oberst August Prinz Lobkowitz.
Uczestniczyły też delegacje oficerskie batalionów zapasowych IR.14 i FKR.4.
Ceremonię prowadził apostolski wikariusz polowy Austro-Węgier biskup Emmerich Bjelik w asyście innych wysokich rangą przedstawicieli wikariatu. Zgodnie z życzeniem zmarłego trumna została przewieziona na dworzec kolejowy bez konduktu wojskowego.
Leontine Klothilde von Geldern-Egmond zu Arçen zmarła w Wiedniu w 1938 roku w wieku 96 lat.
https://images91.fotosik.pl/217/0218bace0bdbbc63med.jpg
"Sport und Salon", 25.07.1914
