Austro-Węgry

Straszne zamieszanie z tym ciuśpajsem/ciuśpajzem/ciuspasem. Podaje S. Kułacz w "Germanizmach...", że to "legumina", a to słowo z kolei ma co najmniej dwa znaczenia: pierwsze i najpopularniejsze - deser (raczej slodki); drugie, nieco przestarzałe(?), mające źródłosłów w łacinie - dania z warzyw. No i teraz weźmy sytuację w wojsku. Traktowanie Mannschaftu deserami, jak to podaje S.K. za KRO: 192? "Coś niecoś na ciuśpajs (drugie danie)" - za KUN: 93? "Ciuśpajzu mi szkoda, bo śpeku dali dużo", za: KOS POWROTY: 105 - znaczy że raczej nie deser, bo ten "śpek" (czyli jakaś słonina)... Czymże zatem było to danie, którego źródłosłów niemiecki to "Zuspeise". Pytam o to w kontekście problemu translacyjnego z pewnym tekstem ukraińskim, gdzie autor pisze: "Rano „auf” i jeszcześ dobrze oczu nie otworzył, już kawa, rozumiesz, Hryciu, kawa i ciuszpaks z ремінцями, no i tak dalej…". Problem z tymi ремінцями - reminciamy, bo nie wiadomo, co to może być, tym bardziej, że i ciuśpaks nie do końca zdefiniowany. "Reminec'" to w ukraińskim po prostu pas, pasek skórzany, rzemień. Zatem w tym kontekście kulinarnym mogłoby chodzić o coś związanego z mięsem, jako wkładką do warzywnego dania, ale to tylko takie moje gdybanie.

Cokolwiek to było, musiało być zbyt rzadkie, aby nadawało się na meryndzię

Incubus,
w tym kontekście widzę to tak:
...Rano pobudka, auf!, auf!, a ty jeszcze nawet dobrze nie otworzył oka, już kawa, rozumiesz, Hryciu, czeka kawa i prowiant zawinięty trokami…

Odważne to, przyznam, Stani. Ciekawe, co powiedzą znawcy "życia codziennego" żołnierza

Strasznie ciekawe! Ale czy jesteś, Janku, pewien, że ten ciuszpaks to nasz ciućpajs? Ciućpajsu nie dawali z rana... A brzmieniowo ciuszpaksowi blisko do... szuwaksu...

Sławku, pewien to jestem śmierci i podatków, jak głosi górno-wiedeńsko-staropodkarpacko-wołosko-uniwersytecko-rzeszowskie porzekadło. Otóż przedmiotowy specyał: цюшпакс із ремінцями (ciuszpaks z reminciamy, tsyushpaks iz remintsyamy) w wydaniu książki z 1922 r. opatrzony jest przypisem: третя страва, co po polsku odruchowo chce się przetłumaczyć jako: trzecie danie czyli po prostu deser. Ale i tu zagwozdka, bo indagowany Internet za pomocą AI podpowiada, że jest to albo danie główne (czyli jakby drugie), albo... deser. I tak kółko się domyka. A że przedmiotowy ciuszpaks ma jednak kontekst kulinarny i nie jest pomyłką, świadczy inne jego użycie w tym samym tekście: "всї ждюханцї і добрі слова потавали в нїм як той комісний хлїб і цюшпакс" czyli: "Wszystkie przytyki i dobre słowa tonęły w nim jak ten komiśny chleb i ciuszpaks".
Nie zapominajmy przy tym, że raczej nie mogła być to jakaś efemeryda nazewnicza, totalne exoticum, bo wszak autor ewidentnie lokuje swoje literackie pokłosie wojny wokół IR 24.

Bardzo ciekawe... A masz może dostęp do słowników ukraińskich dialektów?

Coś tam mam i raczej nic nie znalazłem w tej kwestii, ale też może nie poświęciłem jej tyle uwagi, ile trzeba.