MVK
: 10 mar 2019, 09:54
Austriacki Krzyż Zasługi Wojskowej Militärverdienstkreuz został ustanowiony w 1849 roku przez Cesarz Austii oraz Apostolskiego Króla Węgier - Franciszek Józef I . Inicjatorem ustanowienia nowego odznaczenia był Feldmarszałek Franz graf Gyulai. Zamierzał powołanić do życia nagrodę oficerów (bez względu na pochodzenie i stan), którzy wyróżnili się wzorową służbą w czasie wojny i pokoju. Od czasów Cesarza Józefa II żołnierzom i podoficerom wojsk austriackich, za męstwo nadawano złote i srebrne medale za odwagę z dewizą Tapferkeit – Odwadze (lub za odwagę). Feldmarszałkowie, generalicja i oficerowie od 1758 roku za odwagę mogli otrzymywać Order Marii Teresy, najwyższe odznaczenie za czyny męstwa w czasie wojny, niezwykle trudne do uzyskania, nadawane nielicznym, bardzo elitarne. Luka ta powodowała, konieczność ustanowienia niższej nagrody za zasługi militarne dla oficerów, którzy wykazywali się odwagą w walce wcale nie mniejszą niż prosty żołnierz czy podoficer lecz nie kwalifikujące się do nadania np orderu. Szczególny brak tej klasy odznaczenia dał się we znaki dowódcom austriackim w czasie tłumienia zawieruchy rewolucyjnej Wiosny Ludów 1848 roku i powstania węgierskiego 1849 roku. Ustanowienie krzyża zasługi rozwiązaniem pożądanym i pozwoliło w ciągu XIX wieku nagrodzić 5.722 oficerów, za zasługi wojskowe ( w tym wojenne) także oficerów innych armii (pruskiej, bułgarskiej i in.).
Dekretem Cesarskim z 1860 roku do krzyża dodano dekorację wojenną "Kriegsdekoration" w formie wieńca laurowego. Wieniec ten przebiegał między ramionami krzyża. W tej formie nadawano krzyż „za szczególne czyny w obliczu wroga”. Za służbę w czasach pokoju krzyż nadawano bez dekoracji wojennej.
Szczególnym wyróżnieniem ze strony Monarchy było dodanie do krzyża brylantów. W XIX i XX wieku w sumie brylanty do odznaczenia otrzymało 10 oficerów, najczęściej feldmarszałków z długoletnim stażem w armii (czasem z 50 latami służby!) Ewenementem był fakt, że brylanty do odznaczenia fundowane były na koszt cesarskiej szkatuły a więc na prywatny koszt Monarchy. Wizerunek i forma krzyża z brylantami był identyczny jak krzyża regulaminowego. Na awersie krzyża umieszczono brylanty i rubiny odpowiednio w miejscach białej i czerwonej emalii. Na pionowym ramieniu rewersu znajdowała się data jubileuszu 50-lecia panowania Cesarza, a w środku stylizowany monogram Monarchy. Rewers jest pokryty białą emalię.
We wrześniu 1914 roku dotychczasowe odznaczenie otrzymało trzy klasy. Poszczególne stopnie mogły być nadawane wielokrotnie, natomiast od 1917 roku odznaczenie z dekoracją wojenną otrzymało dodatkowo dwa skrzyżowane miecze.
Krzyże I klasy nadawano władcom państw sprzymierzonych, głównodowodzącym, feldmarszałkom i dowódcom armii. Niestety wśród odznaczonych nie było polaków ani osób z Polską związanych. Krzyże II klasy nadawano dowódcom pułków i generalicji; brak jest także informacji o odznaczeniu oficerów polskiego pochodzenia odznaczeniem tej klasy. .
Po zakończeniu wielkiej wojny państwa sukcesyjne zabroniły noszenia Austriackiego Krzyża Zasługi Wojskowej i odznaczeń monarchii. Wyłącznie Republika Austrii oraz Królestwo Węgier zachowały tradycje monarchii Habsburgów w związku z tym krzyż zasługi wojskowej zdobił mundury austriackiego Bundesheer oraz węgierskiego Honwed (austriackie i węgierskie ziły zbrojne).
Pierwotnie odznaczenie wykonywano była w formie srebrnego krzyża w typie krzyża Leopolda, z obramowaniem pokrytym czerwoną transparentną emalią. Środkowy medalion awersu stanowiła dewiza odznaczenia „Verdienst” w dwóch liniach VER DIENST(Za zasługę) otoczona czerwony emaliowanym pierścieniem. Rewers pozostawał gładki, nie emaliowany. Wstążka orderu pierwotnie złożona w pół z czasem przybrała formę trójkąta, w barwach białej z czerwonymi bordiurami i z białym polem pokrytym wąskimi czerwonymi paseczkami (tzw drabinka charakterystyczna dla medalu za odwagę TAPFERKEIT - FORTITUDINI).
Począwszy od 1860 roku krzyże obustronnie porywano białą emalią zachowując obramowania w kolorze czerwonym. W okresie późniejszym rozpoczęto produkcję odznak krzyża z charakterystycznym biało emaliowanym kapslem na rewersie
W związku z reformą roku 1914 krzyż (wynikający ze statutu z 1849 roku) stał się III klasą odznaczenia; wprowadzono także gradację dekoracji wojennej 1,2 i 3 klasy. Do odznaczenia wręczano akt nadania w formie dyplomu.
Krzyż w czasie swojego istnienia był nadano wielu oficerom austriackim polskiego pochodzenia. Były to nadania za wzorową służbę w czasie pokoju a także za czyny wojenne. Jednym z ciekawszych wojskowych był lekarz - Wojciech Rogalski, z urodzenia Galicjanin, z wyboru i zamiłowania Warszawianin. Urodził się 10 kwietnia 1868 roku w Skale nad Zbuczem. Był synem Wojciecha i Antoniny ze Szczurowskich. Naukę rozpoczął w gimnazjum w Tarnopolu. W 1888 roku zdał maturę we Lwowie. W latach 1888 – 1895 studiował na wydziale medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1896 roku otrzymał tytuł doktora. Podczas studiów odbył jednoroczną służba w armii austriackiej. Po zakończeniu nauki został lekarze 56 wadowickim pułku piechoty austriackiej. (por. – 1892, kpt. 1897, mjr – 1910); W latach 1913 – 1914 prowadził kursy sanitarne dla członków „Strzelca” i „Sokoła”. W dniu 22 września 1914 roku został mianowany szefem sanitarnym Komendy Legionów Polskich. Od 1917 roku był szefem sanitarnym Polskiego Korpusu Posiłkowego. Funkcję ta piastował do lutego 1918 roku kiedy został internowany przez Austriaków w Huszt, a następnie w Marmaros Sziget. Jako poddany austriacki oskarżony o zdradę stanu, następnie na mocy dekretu Cesarza Karola ułaskawiony. Skierowany na front włoski W czasie służby w legionach awansowany do stopnia podpułkownika (oberstleutnantartzt) i odznaczyły Wojskowym Krzyżem Zasługi 3 kl. oraz Orderem Żelaznej Korony 3 kl. Brał udział w ostatniej austriackiej ofensywie nad rzeką Piavą we Włoszech. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę organizował służby sanitarnych odrodzonego Wojska Polskiego. Na przełomie 1918 i 1919 roku szefem wojsk sanitarnych przy Sztabie Generalnym w Warszawie. Z początkiem stycznia 1921 roku szefem sanitarny Naczelnego Dowództwa w Warszawie. W 1921 roku komendant Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie. W tymże roku zweryfikowany do stopnia generała brygady, odznaczony Orderem Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych. W latach 1921 - 1924 szef sanitarny Okręgu Korpusu I w Warszawie, w późniejszych latach inspektor wojskowych zakładów sanitarnych. Od mają 1925 roku był I inspektorem Wojskowej Służby Zdrowia. Z dniem 30 kwietnia 1927 roku otrzymał stopień tytularnego generała dywizji i przeniesiony w stan spoczynku. Po spensjonowaniu był lekarzem w przychodni w Warszawie. Uczestniczy w organizacjach społecznych. Mieszkał na ulicy Śmiałej 49. Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Lwowa. Po jego zajęciu przez Sowietów aresztowany, więziony w klasztorze Brygidek we Lwowie. Bestialsko zamordowany przez NKWD. Nie jest znana dokładna data, prawdopodobnie w 1940 roku. Zwłoki generała odkryto i zidentyfikowane w masowym grobie we Lwowie. Rodzina wzniosła mu pomnik – absydę. Jego los jest przykładem wspaniałej patriotycznej postawy obywatela, żołnierza – lekarza. Jednocześnie symbolizuje smutny los wielu rodaków zamordowanych tylko z powodu bycia polakiem.
Oprócz generała Rogalskiego wielu wybitnych Polaków posiadało austriackie krzyże zasługi wojskowej m.in. : gen. Karol Trzaska-Durski, gen. Stanisław Puchalski, gen. Stanisław Szeptycki, gen. Zygmunt Zielińskim, gen. Tadeusz Jordan Rozwadowski, gen. Marian Żegota-Januszaitis, gen. Edward Rydz-Śmigły, gen. Leon Berbecki, gen. Kazimierz Sosnkowski, gen. Edmund Hauser, gen. Mieczysław Kuliński, gen. Roman Żaba.
Dekretem Cesarskim z 1860 roku do krzyża dodano dekorację wojenną "Kriegsdekoration" w formie wieńca laurowego. Wieniec ten przebiegał między ramionami krzyża. W tej formie nadawano krzyż „za szczególne czyny w obliczu wroga”. Za służbę w czasach pokoju krzyż nadawano bez dekoracji wojennej.
Szczególnym wyróżnieniem ze strony Monarchy było dodanie do krzyża brylantów. W XIX i XX wieku w sumie brylanty do odznaczenia otrzymało 10 oficerów, najczęściej feldmarszałków z długoletnim stażem w armii (czasem z 50 latami służby!) Ewenementem był fakt, że brylanty do odznaczenia fundowane były na koszt cesarskiej szkatuły a więc na prywatny koszt Monarchy. Wizerunek i forma krzyża z brylantami był identyczny jak krzyża regulaminowego. Na awersie krzyża umieszczono brylanty i rubiny odpowiednio w miejscach białej i czerwonej emalii. Na pionowym ramieniu rewersu znajdowała się data jubileuszu 50-lecia panowania Cesarza, a w środku stylizowany monogram Monarchy. Rewers jest pokryty białą emalię.
We wrześniu 1914 roku dotychczasowe odznaczenie otrzymało trzy klasy. Poszczególne stopnie mogły być nadawane wielokrotnie, natomiast od 1917 roku odznaczenie z dekoracją wojenną otrzymało dodatkowo dwa skrzyżowane miecze.
Krzyże I klasy nadawano władcom państw sprzymierzonych, głównodowodzącym, feldmarszałkom i dowódcom armii. Niestety wśród odznaczonych nie było polaków ani osób z Polską związanych. Krzyże II klasy nadawano dowódcom pułków i generalicji; brak jest także informacji o odznaczeniu oficerów polskiego pochodzenia odznaczeniem tej klasy. .
Po zakończeniu wielkiej wojny państwa sukcesyjne zabroniły noszenia Austriackiego Krzyża Zasługi Wojskowej i odznaczeń monarchii. Wyłącznie Republika Austrii oraz Królestwo Węgier zachowały tradycje monarchii Habsburgów w związku z tym krzyż zasługi wojskowej zdobił mundury austriackiego Bundesheer oraz węgierskiego Honwed (austriackie i węgierskie ziły zbrojne).
Pierwotnie odznaczenie wykonywano była w formie srebrnego krzyża w typie krzyża Leopolda, z obramowaniem pokrytym czerwoną transparentną emalią. Środkowy medalion awersu stanowiła dewiza odznaczenia „Verdienst” w dwóch liniach VER DIENST(Za zasługę) otoczona czerwony emaliowanym pierścieniem. Rewers pozostawał gładki, nie emaliowany. Wstążka orderu pierwotnie złożona w pół z czasem przybrała formę trójkąta, w barwach białej z czerwonymi bordiurami i z białym polem pokrytym wąskimi czerwonymi paseczkami (tzw drabinka charakterystyczna dla medalu za odwagę TAPFERKEIT - FORTITUDINI).
Począwszy od 1860 roku krzyże obustronnie porywano białą emalią zachowując obramowania w kolorze czerwonym. W okresie późniejszym rozpoczęto produkcję odznak krzyża z charakterystycznym biało emaliowanym kapslem na rewersie
W związku z reformą roku 1914 krzyż (wynikający ze statutu z 1849 roku) stał się III klasą odznaczenia; wprowadzono także gradację dekoracji wojennej 1,2 i 3 klasy. Do odznaczenia wręczano akt nadania w formie dyplomu.
Krzyż w czasie swojego istnienia był nadano wielu oficerom austriackim polskiego pochodzenia. Były to nadania za wzorową służbę w czasie pokoju a także za czyny wojenne. Jednym z ciekawszych wojskowych był lekarz - Wojciech Rogalski, z urodzenia Galicjanin, z wyboru i zamiłowania Warszawianin. Urodził się 10 kwietnia 1868 roku w Skale nad Zbuczem. Był synem Wojciecha i Antoniny ze Szczurowskich. Naukę rozpoczął w gimnazjum w Tarnopolu. W 1888 roku zdał maturę we Lwowie. W latach 1888 – 1895 studiował na wydziale medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w 1896 roku otrzymał tytuł doktora. Podczas studiów odbył jednoroczną służba w armii austriackiej. Po zakończeniu nauki został lekarze 56 wadowickim pułku piechoty austriackiej. (por. – 1892, kpt. 1897, mjr – 1910); W latach 1913 – 1914 prowadził kursy sanitarne dla członków „Strzelca” i „Sokoła”. W dniu 22 września 1914 roku został mianowany szefem sanitarnym Komendy Legionów Polskich. Od 1917 roku był szefem sanitarnym Polskiego Korpusu Posiłkowego. Funkcję ta piastował do lutego 1918 roku kiedy został internowany przez Austriaków w Huszt, a następnie w Marmaros Sziget. Jako poddany austriacki oskarżony o zdradę stanu, następnie na mocy dekretu Cesarza Karola ułaskawiony. Skierowany na front włoski W czasie służby w legionach awansowany do stopnia podpułkownika (oberstleutnantartzt) i odznaczyły Wojskowym Krzyżem Zasługi 3 kl. oraz Orderem Żelaznej Korony 3 kl. Brał udział w ostatniej austriackiej ofensywie nad rzeką Piavą we Włoszech. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę organizował służby sanitarnych odrodzonego Wojska Polskiego. Na przełomie 1918 i 1919 roku szefem wojsk sanitarnych przy Sztabie Generalnym w Warszawie. Z początkiem stycznia 1921 roku szefem sanitarny Naczelnego Dowództwa w Warszawie. W 1921 roku komendant Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie. W tymże roku zweryfikowany do stopnia generała brygady, odznaczony Orderem Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych. W latach 1921 - 1924 szef sanitarny Okręgu Korpusu I w Warszawie, w późniejszych latach inspektor wojskowych zakładów sanitarnych. Od mają 1925 roku był I inspektorem Wojskowej Służby Zdrowia. Z dniem 30 kwietnia 1927 roku otrzymał stopień tytularnego generała dywizji i przeniesiony w stan spoczynku. Po spensjonowaniu był lekarzem w przychodni w Warszawie. Uczestniczy w organizacjach społecznych. Mieszkał na ulicy Śmiałej 49. Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Lwowa. Po jego zajęciu przez Sowietów aresztowany, więziony w klasztorze Brygidek we Lwowie. Bestialsko zamordowany przez NKWD. Nie jest znana dokładna data, prawdopodobnie w 1940 roku. Zwłoki generała odkryto i zidentyfikowane w masowym grobie we Lwowie. Rodzina wzniosła mu pomnik – absydę. Jego los jest przykładem wspaniałej patriotycznej postawy obywatela, żołnierza – lekarza. Jednocześnie symbolizuje smutny los wielu rodaków zamordowanych tylko z powodu bycia polakiem.
Oprócz generała Rogalskiego wielu wybitnych Polaków posiadało austriackie krzyże zasługi wojskowej m.in. : gen. Karol Trzaska-Durski, gen. Stanisław Puchalski, gen. Stanisław Szeptycki, gen. Zygmunt Zielińskim, gen. Tadeusz Jordan Rozwadowski, gen. Marian Żegota-Januszaitis, gen. Edward Rydz-Śmigły, gen. Leon Berbecki, gen. Kazimierz Sosnkowski, gen. Edmund Hauser, gen. Mieczysław Kuliński, gen. Roman Żaba.
