Re: Order Wojskowy Marii Teresy
: 10 mar 2019, 09:59
Order Marii Teresy jest jednym z najbardziej znanych orderów za waleczność . Ustanowiony w 1757 roku przez cesarzową Marię Teresę przetrwał do czasów nowożytnych do upadku naddunajskiej monarchii w 1918 roku . Po zakończeniu wielkiej wojny do 1931 roku nadawany przez kapitułę orderu za bohaterstwo na polach bitew pierwszej wojny światowej. Po zwycięstwie w 1757 roku nad Prusakami pod Kolinem, powstał nowy order będący pierwowzorem polskiego orderu Virtuti Militari. Pierwszymi odznaczonymi orderem Marii Teresy byli dowodzący pod Kolinem (obecnie Czechy) austriackimi wojskami feldmarszałek Leopold von Daun i książę Karol Aleksander Lotaryński (dowódca obrony Pragi). Początkowo order miał dwa stopnie – Krzyż Wielki i Krzyż Rycerski a od 1765 dekretem Cesarza Józefa II, istniał Krzyż Komandorski jako klasa pośrednia. W ten sposób ugruntowała się ostatecznie trzystopniowa gradację orderu, która zachowała się do końca jego nadawania. Orderem mogli być nagradzani wyłącznie oficerowie , niezależnie od pochodzenia i narodowości, co odgrywało olbrzymią rolę w wielonarodowej armii Habsburgów . Według statutu, order został zastrzeżony wyłącznie dla poddanych austriackich czego jednak rygorystycznie nie przestrzegano. Order posiadali: Car Aleksander I, Cesarz Wilhelm II, Pruski generał Helmut von Moltke, rosyjski generał, książę A.W Suworow , książę Bagration, książę Wellington, Car Bułgarów, Sułtan Turecki i wielu innych . Order nadawano za waleczność i śmiałe czyny wykonane bez rozkazu w obliczu wroga. W historii istnienia orderu znalazło się na przestrzeni XVIII, XIX i XX wieku kilkunastu Polaków. Zaszczytną listę otwiera pułkownik Andrzej hr. Poniatowski (brat Króla Polskiego Stanisława Augusta , ojciec Księcia Józefa) który jako jedyny Polak otrzymał order dwukrotnie , napierw Kleinkreuz (krzyż kawalerski ) a w 1765 roku Krzyżem Komandorskim Orderu. Za zasługi podczas I wojny światowej odznaczono orderem 131 oficerów. W elitarnym gronie odznaczonych za walki podczas wielkiej wojny znalazło się pięciu Polaków : generał Tadeusz Jordan-Rozwadowski, generał Stanisław Wieroński, kontradmirał Jerzy Anzelm Zwierkowski, major Mieczysław Skulski, kapitan Emil Prochska. Wręczanie orderu odbywało się na corocznej ceremonii zwanej promocją. Pierwsza odbyła się w roku 1758. Ostatnia – po upadku monarchii 3 października 1931 roku. W czasie pierwszej wojny światowej odbyły się promocje od nr 171 do 185 w czasie których nadano i wręczono 11 Krzyży Wielkich, 10 Komandorskich i 110 Rycerskich . Po rozpadzie Austro-Węgier kapituła orderu dysponująca znacznym majątkiem, pod przewodnictwem Kanclerza Generała Viktora Dankla rozpatrzyła pozostałe wnioski o nadania orderu za pierwszą wojnę światową i w listopadzie 1938 roku zakończyła swoją działalność. Order wygasł wraz ze śmiercią ostatniego kawalera orderu w 1986 roku. Był nim linienschifsleutnant Gottfried Banfield – as austo-węgierskiego lotnictwa morskiego, dowódca stacji lotnictwa morskiego w Puli nad Adriatykiem.
Insygnia orderowe Krzyża wielkiego składają się z : odznaki orderu, gwiazdy na pierś i wstęgi.
Odznaka orderu ma formę złotego krzyża leopoldyńskiego pokrytego białą emalią . Centralny medalion rozdzielony został na poziome trzy części czerwoną , białą i czerwonej, wykonany techniką emalii , otoczony wieńcem, biało emaliowanym z napisem „ FORTITUDINI “ – (z łac. ODWADZE – ZA ODWAGĘ) . Na rewersie umieszczono cesarskie inicjały otoczone okręgiem z zielonej emalii . Odznaka orderu mogła być udekorowana brylantami jako szczególne wyróżnienie monarchy dla odznaczonego . Gwiazda orderu na pierś ustanowiona została w formie srebrnego krzyża leopoldyńskiego. Pomiędzy ramionami krzyża umieszczono wieniec laurowy z zielonej emalii . Centralny medalion gwiazdy identyczny z medalionem odznaki orderu . Początkowo gwiazdy wyłącznie haftowano srebrnym i złotym bajorkiem od 1815 roku tłoczone ze srebra, cyzelowane i emaliowane . Rozmiary odznak i gwiazd zmieniały się w zależności od wytwórców i okresu wytworzenia . Wstęga orderu wykonana była z jedwabnej z mory z kokardą na biodrze szerokości około 100 mm pąsowa z szerokim białym pasem pośrodku .
Odznaka Krzyża Komandorskiego analogiczna do odznaki Krzyża Wielkiego , noszona na wstędze na szyi. Odznaka Krzyża Rycerskiego jest mniejsza i była noszona na piersi na wstążce ułożonej w trójkąt a także na wzór niemiecki wstążkę wpinano w pętlicę munduru.
Jedynym Kawalerem Orderu Marii Teresy, który w 1939 roku, zaginął na terenie zajętym przez armię czerwoną był Mieczysław Witold Mastycz-Skulski. Urodził się 23 lipca 1893 roku we Lwowie. Ukończył Niższą Realną Szkołę Wojskową w Strass (Styria), następnie lwowską Szkołę Kadetów Piechoty. Od 1911 podchorąży 20 Pułku Piechoty, w listopadzie 1913 roku awansowany na porucznika piechoty armii austriackiej. Przydzielony ostatecznie do 73 pułku piechoty c.k. armii, z którym wyruszył na front wielkiej wojny. W maju 1915 roku awansowany na nadporucznika otrzymał dowództwo półbatalionu w czasie ciężkich walk w masywie wysokich Alp Lessyńskich w rejonie Asiago . W Maju 1916 roku dowodząc swoim oddziałem śmiałym uderzeniem zajął Val d'Assa biorąc do niewoli oddział włoski strzegący drogi do doliny. Następnego ranka Skulski zaatakował pozycje włoskie na wzgórzu Monte Mosciach w Alpach Lessyńskich, które zajął śmiałym atakiem, biorąc do niewoli ponad 100 jeńców, zdobywając 6 nowoczesnych dział i 23 konie. Niebawem Włosi przypuścili kontratak siłami 2 batalionów piechoty. Podczas przeciwnatarcia Porucznik Skulski umiejętnie dowodząc swoim oddziałem , używając zdobycznych dział i karabinów maszynowych nie dał się wyprzeć z zajętych pozycji i dotrwał nadejścia posiłków austriackich. Ten śmiały atak umożliwił zdobycie sąsiednich wzgórz a w konsekwencji zdobycie Assiego dnia 28 maja 1916 roku. Austriacy znaleźli się w odległości 6 km od niziny weneckiej i tylko ofensywa Brussiłowa w Galicji uratowała Włochów od sromotnej klęski – być może od przegranej w całej wojnie. Za czyn ten Skulski został odznaczony Orderem Marii Teresy. W czerwcu 1916 roku ranny Skulski i trafił do szpitala. Po jego opuszczeniu , w dowód uznania przeniesiony do gwardii cesarskiej (Kaiserliche Leibgarde- Infanteriekompanie) Awansowany jako Gardeoberleutnant – na nadporucznika gwardii. Zaliczony w poczet osobistej świty Cesarza Karola.
Po upadku monarchii zgłosił się do nowo utworzonego Wojska Polskiego. Od grudnia 1918 roku dowódca kompani, potem batalionu 1 pułku strzelców podhalańskich. Walczy z wojskami czeskimi o Spisz oraz w Galicji Wschodniej wraz ze swoim pułkiem. W październiku 1919 roku został przydzielony na stanowisko adiutanta sztabowego oficera inspekcyjnego Dowództwa Okręgu Generalnego Kraków. W grudnia 1919 roku awansowany do stopnia kapitana. Po zakończeniu wojny nadal służył w DOGen. Kraków.
W dniu 10 czerwca 1921 roku Kapituła Orderu Marii Teresy odznaczyła krzyżem rycerskim Orderu Marii Teresy za śmiałe i brawurowe zdobycie Monte Mosiach w maju 1916 roku.
W latach 1922 – 1923 ukończył II kurs Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie awansująca na szefa sztabu 28 D.P. W Warszawie. W lipca 1923 roku awansowany do stopnia majora sztabu generalnego. W latach 1924 – 1926 odbył staż liniowy jako dowódca I baonu 3 pułku strzelców podhalańskich. Po zamachu majowym służył w Głównym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Następnie był oficerem III oddziału Sztabu Generalnego, a potem p.o. szefa wydziału. W 1930 roku został wyznaczony na delegata Sztabu Głównego przy DOKP Lwów. W 1932 roku objął stanowisko dowódcy batalionu 71 pułku piechoty. Z dniem 31 marca 1933 roku przeszedł w stan spoczynku i zamieszkał w Warszawie. Za służbę w Wojsku Polskim został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. We wrześniu 1939 r. był w rezerwie personalnej Szefa Komunikacji Wojskowej. Po ogłoszeniu mobilizacji we wrześniu 1939 roku otrzymał przydział do kompani asysty Naczelnego Wodza i zaginął na terenach zajętych przez Armię Czerwoną. Pan Kryska-Karski w zeszycie nr 20 „Materiały do historii Wojska Polskiego” podaje że mjr. Skulski był w Starobielsku i został zamordowany przez NKWD. Brak jednak jego nazwiska na listach pomordowanych także inne źródła tego nie potwierdzają. Zagadką pozostaje fakt, że Kompania Naczelnego Wodza wraz z marsz. Śmigłym przekroczyła granicę 17 września1939 roku w Kutach i została internowana w Rumunii. Wśród internowanych nie było Majora Skulskiego, brak także wzmianek o min w literaturze i piśmiennictwie.
Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923, str. 382, 407
Rocznik Oficerski 1928, Warszawa 1928, str. 121, 173
Rocznik Oficerski 1932, Warszawa 1932, str. 26
Stawecki P., „Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczpospolitej”, Wyd. Ossolineum, 1997, str. 66
Mariusz Patelski . Teki Biograficzne Nr 1/2003. Polacy Kawalerowie Orderu Marii Teresy. Opole 2003 Wyd. Uniwersytetu Opolskiego
Oskar Hofmann, Gustaw Hubka Der Milibar Maria Theresien Orden Die Auszeichungen im weltkrieg 1914 -1918. VwerlagMilitarwissenschaftliche Mitteilungen. Wien 1944
Insygnia orderowe Krzyża wielkiego składają się z : odznaki orderu, gwiazdy na pierś i wstęgi.
Odznaka orderu ma formę złotego krzyża leopoldyńskiego pokrytego białą emalią . Centralny medalion rozdzielony został na poziome trzy części czerwoną , białą i czerwonej, wykonany techniką emalii , otoczony wieńcem, biało emaliowanym z napisem „ FORTITUDINI “ – (z łac. ODWADZE – ZA ODWAGĘ) . Na rewersie umieszczono cesarskie inicjały otoczone okręgiem z zielonej emalii . Odznaka orderu mogła być udekorowana brylantami jako szczególne wyróżnienie monarchy dla odznaczonego . Gwiazda orderu na pierś ustanowiona została w formie srebrnego krzyża leopoldyńskiego. Pomiędzy ramionami krzyża umieszczono wieniec laurowy z zielonej emalii . Centralny medalion gwiazdy identyczny z medalionem odznaki orderu . Początkowo gwiazdy wyłącznie haftowano srebrnym i złotym bajorkiem od 1815 roku tłoczone ze srebra, cyzelowane i emaliowane . Rozmiary odznak i gwiazd zmieniały się w zależności od wytwórców i okresu wytworzenia . Wstęga orderu wykonana była z jedwabnej z mory z kokardą na biodrze szerokości około 100 mm pąsowa z szerokim białym pasem pośrodku .
Odznaka Krzyża Komandorskiego analogiczna do odznaki Krzyża Wielkiego , noszona na wstędze na szyi. Odznaka Krzyża Rycerskiego jest mniejsza i była noszona na piersi na wstążce ułożonej w trójkąt a także na wzór niemiecki wstążkę wpinano w pętlicę munduru.
Jedynym Kawalerem Orderu Marii Teresy, który w 1939 roku, zaginął na terenie zajętym przez armię czerwoną był Mieczysław Witold Mastycz-Skulski. Urodził się 23 lipca 1893 roku we Lwowie. Ukończył Niższą Realną Szkołę Wojskową w Strass (Styria), następnie lwowską Szkołę Kadetów Piechoty. Od 1911 podchorąży 20 Pułku Piechoty, w listopadzie 1913 roku awansowany na porucznika piechoty armii austriackiej. Przydzielony ostatecznie do 73 pułku piechoty c.k. armii, z którym wyruszył na front wielkiej wojny. W maju 1915 roku awansowany na nadporucznika otrzymał dowództwo półbatalionu w czasie ciężkich walk w masywie wysokich Alp Lessyńskich w rejonie Asiago . W Maju 1916 roku dowodząc swoim oddziałem śmiałym uderzeniem zajął Val d'Assa biorąc do niewoli oddział włoski strzegący drogi do doliny. Następnego ranka Skulski zaatakował pozycje włoskie na wzgórzu Monte Mosciach w Alpach Lessyńskich, które zajął śmiałym atakiem, biorąc do niewoli ponad 100 jeńców, zdobywając 6 nowoczesnych dział i 23 konie. Niebawem Włosi przypuścili kontratak siłami 2 batalionów piechoty. Podczas przeciwnatarcia Porucznik Skulski umiejętnie dowodząc swoim oddziałem , używając zdobycznych dział i karabinów maszynowych nie dał się wyprzeć z zajętych pozycji i dotrwał nadejścia posiłków austriackich. Ten śmiały atak umożliwił zdobycie sąsiednich wzgórz a w konsekwencji zdobycie Assiego dnia 28 maja 1916 roku. Austriacy znaleźli się w odległości 6 km od niziny weneckiej i tylko ofensywa Brussiłowa w Galicji uratowała Włochów od sromotnej klęski – być może od przegranej w całej wojnie. Za czyn ten Skulski został odznaczony Orderem Marii Teresy. W czerwcu 1916 roku ranny Skulski i trafił do szpitala. Po jego opuszczeniu , w dowód uznania przeniesiony do gwardii cesarskiej (Kaiserliche Leibgarde- Infanteriekompanie) Awansowany jako Gardeoberleutnant – na nadporucznika gwardii. Zaliczony w poczet osobistej świty Cesarza Karola.
Po upadku monarchii zgłosił się do nowo utworzonego Wojska Polskiego. Od grudnia 1918 roku dowódca kompani, potem batalionu 1 pułku strzelców podhalańskich. Walczy z wojskami czeskimi o Spisz oraz w Galicji Wschodniej wraz ze swoim pułkiem. W październiku 1919 roku został przydzielony na stanowisko adiutanta sztabowego oficera inspekcyjnego Dowództwa Okręgu Generalnego Kraków. W grudnia 1919 roku awansowany do stopnia kapitana. Po zakończeniu wojny nadal służył w DOGen. Kraków.
W dniu 10 czerwca 1921 roku Kapituła Orderu Marii Teresy odznaczyła krzyżem rycerskim Orderu Marii Teresy za śmiałe i brawurowe zdobycie Monte Mosiach w maju 1916 roku.
W latach 1922 – 1923 ukończył II kurs Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie awansująca na szefa sztabu 28 D.P. W Warszawie. W lipca 1923 roku awansowany do stopnia majora sztabu generalnego. W latach 1924 – 1926 odbył staż liniowy jako dowódca I baonu 3 pułku strzelców podhalańskich. Po zamachu majowym służył w Głównym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Następnie był oficerem III oddziału Sztabu Generalnego, a potem p.o. szefa wydziału. W 1930 roku został wyznaczony na delegata Sztabu Głównego przy DOKP Lwów. W 1932 roku objął stanowisko dowódcy batalionu 71 pułku piechoty. Z dniem 31 marca 1933 roku przeszedł w stan spoczynku i zamieszkał w Warszawie. Za służbę w Wojsku Polskim został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. We wrześniu 1939 r. był w rezerwie personalnej Szefa Komunikacji Wojskowej. Po ogłoszeniu mobilizacji we wrześniu 1939 roku otrzymał przydział do kompani asysty Naczelnego Wodza i zaginął na terenach zajętych przez Armię Czerwoną. Pan Kryska-Karski w zeszycie nr 20 „Materiały do historii Wojska Polskiego” podaje że mjr. Skulski był w Starobielsku i został zamordowany przez NKWD. Brak jednak jego nazwiska na listach pomordowanych także inne źródła tego nie potwierdzają. Zagadką pozostaje fakt, że Kompania Naczelnego Wodza wraz z marsz. Śmigłym przekroczyła granicę 17 września1939 roku w Kutach i została internowana w Rumunii. Wśród internowanych nie było Majora Skulskiego, brak także wzmianek o min w literaturze i piśmiennictwie.
Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923, str. 382, 407
Rocznik Oficerski 1928, Warszawa 1928, str. 121, 173
Rocznik Oficerski 1932, Warszawa 1932, str. 26
Stawecki P., „Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczpospolitej”, Wyd. Ossolineum, 1997, str. 66
Mariusz Patelski . Teki Biograficzne Nr 1/2003. Polacy Kawalerowie Orderu Marii Teresy. Opole 2003 Wyd. Uniwersytetu Opolskiego
Oskar Hofmann, Gustaw Hubka Der Milibar Maria Theresien Orden Die Auszeichungen im weltkrieg 1914 -1918. VwerlagMilitarwissenschaftliche Mitteilungen. Wien 1944