Austro-Węgry

Opołczenie - czyli coś w rodzaju rosyjskiego Landsturmu. Pospolite ruszenie w armii carskiej.

Wiadomo, że struktura organizacyjna wyglądała w ten sposób, że brygadę opołczenia tworzyło kilka batalionów, zwanych drużynami (stąd zdaje się można domniemywać, że sławna/osławiona "Czeska Drużyna" należała do opołczenia). Ponoć powstawały jednostki wyższego rzędu, ale o tym nie wiem nic. Wg mojej wiedzy na brygadę powinno składać się sześć drużyn. W maju 1915 r. na froncie 3. Armii rosyjskiej znajdowało się pięć brygad opołczenia o niepełnym składzie (kilku drużyn brakowało). Bodaj dwie brygady użyto jako zwarte jednostki nad dolnym Dunajcem, pozostałe rozdysponowano dla wsparcia obsady frontu między Dunajcem a Biała oraz - w niewielkiej ilości - także na wschodnim brzegu Białej.

Zastanawia mnie przede wszystkim, jak wyglądało wyposażenie drużyn i brygad w broń maszynową. Ale oczywiście, jeśli ktoś posiada informacje o innych szczegółach funkcjonowania tego rodzaju armii rosyjskiej, będę zachwycony

Bataliony opłoczenia nie posiadały organicznych oddziałów ckm. Uzbrojenie indywidualne opłoczeńca zależało od tego co akurat w lokalnych magazynach zalegało. Na zdjęciach z epoki widać głównie Berdany ale często były też Mosiny. W jednej z brygad jako pierwszej w całej armii pojawiły się Arisaki. Wyposażenie i umundurowanie to mix podobny do naszego Landsturmu, czyli wszystko co było stare zmiksowane z nowymi elementami umundurowania oraz wyposażenia.

Po katastrofie odwrotu latem 1915 roku bataliony opłoczenia zebrano w pułki i po doposażeniu wystawiono z nich kilka dodatkowych dywizji piechoty.

Organizacja pospolitego ruszenia w 1915 r. wg informacji a - w wywiadu. Tabelki z książki in spe dwójkarza (Łukasza Ulatowskiego)

Brygady pospolitego ruszenia. Stan w dniu 15 czerwca 1915 r.
Na Froncie Północno – Wschodnim około 109 drużyn pospolitego ruszenia, na Froncie Południowo – Wschodnim około 195 drużyn pospolitego ruszenia.

Brygada pospolitego ruszenia Drużyna pospolitego ruszenia Armia Uwagi
3 13, 14, 15, 16, 17, 18 3
7 37, 38, 39, 40, 41, 42 północ
8 43, 44, 46, 47, 48 10
10 55, 56, 57, 58, 59, 60 9
14 79, 80, 81, 82, 83, 84 10
16 91, 92, 93, 94, 95, 96 północ
19 109, 110, 111, 112, 113, 114 4
21 121, 122, 123, 124, 125, 126 3
22 127, 128, 129, 130, 131, 132 4
23 133, 134, 135, 136, 137, 138 4
24 139, 140, 141, 142, 143, 144 9
25 145, 146, 147, 148, 149, 150 3
26 151, 152, 153, 154, 155, 156 3
27 157, 158, 159, 160, 161, 162 3
28 163, 164, 165, 166, 167, 168 północ
29 172, 174, 211, 212, 214, 216, 717 9
30 175, 176, 177, 178, 179 rezerwa Frontu Południowo –
Zachodniego
31 181, 182, 183, 184, 185, 186 północ
32 187, 188, 189, 190, 191, 192 rezerwa Frontu Południowo –
Zachodniego
34 199, 200, 201, 202, 203, 204 9
35 205, 206, 207, 208, 209, 210 9
36 211, 212, 213, 214, 215, 216 9
43 253, 254, 255, 256, 257, 258 ?
48 282, 284, 285, 286, 287, 288 3
50 295, 296, 297, 298, 299, 300 3
73 507, 531, 532, 543, 544, 548 rezerwa Frontu Południowo –
Zachodniego
74 433, 437, 438, 439, 551, 568 rezerwa Frontu Południowo –
Zachodniego
75 495, 500, 511, 524, 530, 581 9
76 395, 401, 411, 421, 441, 442 8
77 407, 410, 412, 418, 431, 434 rezerwa Frontu Południowo –
Zachodniego
78 413, 415, 416, 417, 440 9
79 406, 408, 419, 420, 427, 647 9
80 398, 399, 409, 525, 541 9
81 422, 425, 426, 643, 644, 645 9
82 389, 392, 402, 414, 526, 529 4
83 428, 648, 650, 651, 652, 653 8
84 436, 451, 452, 502, 506, 520 4
85 429, 432, 435, 445, 446, 646 rezerwa Frontu Południowo –
Zachodniego
86 170, 171, 313, 447, 448, 449, 450, 481,
649, 654 9
87 423, 424, 430, 527, 528, 642 3
104, 488 1
49, 50, 51, 52, 53, 54, 380, 402, 406,
512, 540 2
19, 21, 342, 394 3
301 4
456 8
9, 12, 74, 90, 103, 115, 169, 249, 463,
476, 478481, 649, 654 9
27, 75, 200, 381, 386, 388, 490, 491,
504 10
brak danych 11
98, 99, 100, 101, 102 12 wraz z 97 drużyną tworzyły
17 Brygadę Pospolitego Ruszenia
w Osowcu
pół 21, 28, 45, 70, 73, 180, 228, 237,
327, 359, 387, 403, 405
139, 143, 144 – część 24 brygady północ 28 drużyna wchodziła
w skład 5 Brygady Pospolitego
Ruszenia w Osowcu

Wyróżnione zostały drużyny pospolitego ruszenia, których przynależność nie jest pewna.
Północ oznacza brygady i drużyny, które zostały stwierdzone na odcinku pomiędzy Lipawą a Kownem.

Dywizje trzeciej linii. Stan w końcu grudnia 1915 r.

Dywizja Brygady pospolitego ruszenia Drużyny pospolitego ruszenia Uwagi
100 (Brygada Czarnomorska) 13 73, 74, 75, 76, 77, 78 rozwinięta następnie do ram dywizji
101 29, 36, 86 169, 170, 171, 172, 174, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 481
102 10, 34, 74 55, 56, 57, 58, 59, 60, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 551
103 30, 86 175, 176, 177, 178, 179, 180, 313 (?), 447, 448, 449, 550,
649, 654
104 2, 12 7, 8, 9, 11, 12, 67, 68, 69, 70, 71, 72
104 (110) 3 16
105 4, 5, 11, 38 22, 23, 24, 25, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 223, 224, 225, 226,
227, 228
107 56 331, 332, 333, 334, 335, 336,
109 57 314, 315, 316, 317, 318, 319, 349, 350, 351, 352, 353, 354
110 308, 348, 555, 556, 634, 635, 722, 723
111 5, 17 26, 27, 28, 29, 30, 97, 98, 99, 100, 101,102
114 9, 18 49, 50, 51, 52, 53, 54, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 266,
599, 625, 631
119 493, 494, 496, 498, 513, 517, 518, 519, 549, 603, 606, 607,
616
123 20 115, 116, 117, 118, 119, 120
124 1, 14 1, 2, 3, 4, 5, 6, 79, 80, 81, 82, 83, 84
125 454, 455. 456, 457, 458, 459, 460, 461, 462, 463, 465, 466,
467, 472, 476, 492, 656, 657, 660

Nieco się rozjeżdża, więc albo czekać na książkę trzeba, albo o wyjaśnienie do mnie proszę pisać. Bo tabeli nijak wprawić w posta nie mogę.

Na początku maja 1915 r. 3. Armia miała pięć brygad opołczenia (w znacznej mierze pokrywa się to z ww. wykazem: były to zdaje się brygady 21., 25., 26., 27. i 87.)
Jak podaje S. Błażewicz ("3. Armia rosyjska generała Radko Dimitriewa w bitwie gorlickiej" - do odnalezienia na stronie http://www.cmentarze.gorlice.net.pl) w brygadach tych miało być 27 drużyn, łączna liczebność - 35 000 ludzi. Nie mam niestety pojęcia, które brygady były "niepełne", poza tym zastanawia mnie, czy liczebność nie jest tu przeszacowana (wychodziłoby prawie 1300 żołnierzy w drużynie).

drużyna pospolitego ruszenia 14 oficerów, 983 żołnierzy

Hmm, czyli coś tu może być przeszacowane. Z drugiej strony - czasem uzupełnienia przychodziły do jednostek mało poturbowanych, przez co rosły do stanów ponadetatowych. Stąd w armii austro-węgierskiej piąte i szóste bataliony w pułkach piechoty, drugie bataliony w batalionach strzelców...

Rosjanie też zbiorcze pułki takie a - w Marschregimenty czy też odpowiedniki niemieckich Felddepotów tuż za frontem tworzyli.

W zasadzie istota tej formacji została już powyżej wyjaśniona.
Na tej stronie: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0 ... 0%B8%D0%B5
jest dość wyczerpująco opisana, z odniesieniami do armii innych państw. Ciekawe, że pełna nazwa składa się dwóch słów: Государственное ополчение, czyli "państwowe pospolite ruszenie", żadne tam "narodowe", odnoszące się do jakkolwiek pojmowanej wspólnoty etniczno-geograficzno-plemiennej, tylko po prostu "państwowe". Etymologia samego "opołczenia" moim zdaniem odsyła ten wyraz do "pułku" (полк), a zatem byłoby to "państwowe upułkowienie", czyli oddanie sensu powołania pod broń masowego obywatela. Używanie tej pełnej nazwy w tłumaczeniu na polski jest, wydaje mi się, przedsięwzięciem dość karkołomnym. Moja sugestia jest taka, aby adoptować do zasobu polszczyzny taki rusycyzm jak "opołczenie" i śmiało go używać. Co o tym sądzicie?
Jeszcze jedno, otóż ludzi "opołczonych" nie nazywano żołnierzami (sołdatami, солдат) lecz archaicznym terminem "ра́тник" (ratnik), co tłumaczyć można jako wojownik, woj. W armii carskiej ratnik to był "zwykły żołnierz", coś jak Mannschaft w Landsturmie.
Powyższe uwagi poczyniłem po natknięciu się w pewnym dzienniku okopowym na tekst: "Wysunięte pozycje pod Przemyślem. W okopach ратники z berdankami. Prosta, niewyszkolona masa..."

Mannschaft umiał czytać : )))

Oj, oj, różnie to z tą alfabetyzacją bywało, zapewniam.